Domy przysłupowe

Domy przysłupowe, zwany też łużyckimi, przez niektórych określane jako perła budownictwa regionalnego. Ich charakterystyczna konstrukcja w Polsce występuje najczęściej na Dolnym Śląsku, na pograniczu Czech i Niemiec, za granicą natomiast znajdziemy je między innymi w Szwajcarii.

Nazwa takiego budynku pochodzi od jego konstrukcji. Jego górne kondygnacje oparte są na przysłupach, czyli podporach w kształcie łuku otaczających drewnianą izbę zrębową. Przysłupy najczęściej posiadają rzeźbione zdobienia i to one niosą ciężar górnej konstrukcji. Domy takie podzielone są na dwie części, najczęściej mieszkalną i gospodarczą. Część mieszkalna znajduje się na górze, a jej okna między belkami. Część gospodarcza jest natomiast murowana i położona na dole. Konstrukcja taka została wymyślona przez tkaczy, ponieważ to właśnie oni najczęściej mieli swoje siedziby w części gospodarczej. Dzięki zastosowaniu drewnianej konstrukcji górnej kondygnacji możliwe było tłumienie drgań krosna. W części gospodarczej mogła się znajdować również stajnia.

Domy przysłupowe z reguły są dwupiętrowe, z poddaszem i dachem dwuspadowym. Ułożone krzyżowo belki, zwane również murem pruskim, stanowią konstrukcję ryglową. Jednak technologia wykonania takich domów może być mieszana, zrębowo-ryglowa lub zrębowa.

Pierwsze tego typu konstrukcje zaczęły się pojawiać na terenie Górnych Łużyc. Rozkwit tej architektury przypada na XIX wiek, ale szacuje się, że pierwsze takie domy powstały już na przełomie XV i XVI wieku. Budowali je ludzie z różnych warstw społecznych, dlatego można spotkać konstrukcje minimalistyczne, a także urozmaicone bogatymi zdobieniami. Najwięcej domów przysłupowych zobaczyć można w Saksonii, w Czechach i w Polsce, jednak w naszym kraju obiektów takich jest najmniej. W całej Europie może ich być nawet 17 000. Większość z nich ze swojego pierwotnego kształtu zachowało niewiele, ponieważ obecni właściciele często mocno ingerują w konstrukcję budynków, zmieniając okna na plastikowe, czy malując ściany na różne kolory, które przykrywają charakterystyczny biały tynk. Część z takich domów również ocieplono styropianem, przez co z zewnątrz są właściwie nie do rozpoznania.

W Polsce największe skupisko domów łużyckich znajduje się w Krainie Domów Przysłupowych, która rozciąga się na pograniczu Górnych Łużyc, Śląska i Czech. Dominuje tutaj architektura drewniana, w tym domy przysłupowo-szachulcowe.