Domy podcieniowe

By Bartol – Praca własna, CC BY 2.5 pl, https://commons.wikimedia.org

Domy podcieniowe to przykład zabytkowej architektury opartej na konstrukcji szkieletowej z drewna. Ich charakterystyczną cechą jest podcień – piętro wysunięte do przodu, oparte na słupach.

Konstrukcja szkieletowa domów podcieniowych jest wypełniona cegłą. Iną typową cechą tych domów są dekoracyjne szczyty złożone ze słupów, rygli i zastrzałów układających się w szachownicę. Liczba słupów w podcieniu może być różna. Mówi się, że jest związana z zamożnością właściciela – im więcej posiadał ziemi, tym więcej słupów miał jego dom.

W Polsce ten typ budownictwa jest najczęściej spotykany na Żuławach. W takich domach mieszkali m.in. osadnicy menonniccy na ziemiach żuławskich, choć według niektórych źródeł konstrukcja podcieniowa była znana w Polsce przed ich przybyciem, już w średniowieczu.

Forma domów podcieniowych zmieniała się z czasem. Najstarszy typ, powszechny w XVI wieku, to prosty dom o dość jednolitej bryle, z podcieniem szczytowym zwróconym w stronę drogi. Później, w XVII/XVIII wieku, powstawały także domy ze skrzydłem bocznym. W trzecim typie domu, z XVIII/XIX wieku, występują dwa skrzydła boczne bez części tylnej; wraz z podcieniem taki dom ma kształt litery T.

Najstarszym zachowanym domem podcieniowym jest Lwi Dwór. Znajduje się on w Lipcach, które obecnie są dzielnicą Gdańska. Został zbudowany w 1600 r. Pierwotnie był on połączeniem spichrza z mieszkaniem właściciela. Obiekt charakteryzuje się dużą powierzchnią – ok. 1660 mkw. W czasach, gdy powstał, był jednym z największych budynków mieszkalno-gospodarczych.

Inne ciekawe przykłady domów podcieniowych można zobaczyć w Koszwałach, Trutnowach, Miłocinie czy Lędowie. Pochodza one najczęściej z XVIII wieku. Ciekawostką jest, że w pobliżu wsi Osice kilka lat temu powstał zupełnie nowy dom podcieniowy, wzorowany na dawnej architekturze.